نویسنده: ندا افتخار
مدت زمان مطالعه: حدود 3-4 دقیقه
مقدمه و فلسفه تغییر
استاندارد بین‌المللی ISO 9001:2026 (نسخه پیش‌نویس) به‌عنوان ششمین ویرایش جایگزین نسخه ۲۰۱۵ خواهد شد. این استاندارد چارچوبی برای سیستم‌های مدیریت کیفیت ارائه می‌دهد تا سازمان‌ها کاراتر عمل کرده و پاسخگوی نیاز مشتریان باشند. فلسفه آن بر انعطاف‌پذیری، تاب‌آوری و یکپارچگی با الزامات پرتحول امروز است. اصول هفت‌گانه کیفیت همچنان پایه‌اند، اما موضوعاتی چون تغییرات آب‌وهوایی، دانش سازمانی و فرهنگ کیفیت پررنگ‌تر مطرح شده‌اند. این استاندارد صرفاً ابزار انطباق نیست بلکه راهبردی برای خلق ارزش پایدار است.
تغییرات کلیدی
ساختار سطح بالا (HLS) حفظ شده اما تاکیدات جدیدی افزوده شده است. نخست، گنجاندن رسمی تغییرات آب‌وهوایی در الزامات که باید به‌عنوان عوامل اثرگذار در اهداف کیفیت در نظر گرفته شوند. دوم، تقویت نقش رهبری و فرهنگ کیفیت؛ مدیران باید با رفتار اخلاقی و ایجاد اعتماد، کیفیت را نهادینه کنند. سوم، مدیریت دانش که به‌عنوان منبع کلیدی در بند پشتیبانی مطرح و شامل شناسایی، نگهداری و توسعه دانش است. همچنین رویکرد ریسک و فرصت به مفهومی سیستمی در کل فرآیندها ارتقا یافته و کنترل تأمین‌کنندگان بر اساس سطح ریسک و اثرگذاری آنها اعمال می‌شود.
بررسی بندهای اصلی
بند ۴: زمینه سازمان
تحلیل محیط داخلی و خارجی شامل فرهنگ، منابع و قوانین ضروری است. نیازهای ذی‌نفعان باید شناسایی و دامنه سیستم کیفیت تعیین شود. تغییرات آب‌وهوایی باید به‌عنوان عاملی بالقوه ارزیابی گردد.بند ۵: رهبری
مدیریت ارشد مسئول اثربخشی سیستم است. خط‌مشی و اهداف کیفیت باید با استراتژی کلان همسو باشند. تمرکز بر مشتری و استفاده از بازخورد الزامی است. نقش‌ها و اختیارات باید شفاف باشد.بند ۶: طرح‌ریزی
ریسک‌ها و فرصت‌ها باید شناسایی و برای آنها برنامه‌ریزی شود. اهداف کیفیت باید قابل اندازه‌گیری باشند و تغییرات سیستم به‌صورت برنامه‌ریزی‌شده مدیریت شوند.بند ۷: پشتیبانی
تأمین منابع انسانی، زیرساخت و محیط کاری الزامی است. محیط کار باید ابعاد اجتماعی و روانی نظیر کاهش استرس را دربرگیرد. شایستگی و آگاهی کارکنان باید تضمین شود. ارتباطات و اطلاعات مستند باید کنترل شوند.بند ۸: عملیات
فرآیندها باید کنترل‌شده اجرا شوند. نیاز مشتری بازبینی گردد. طراحی و توسعه نظام‌مند باشد. کنترل تأمین‌کنندگان بر مبنای ریسک کیفیتی اعمال شود. تولید و خدمات شامل ردیابی، حفاظت از اموال مشتری و کنترل خروجی‌های نامنطبق است. فعالیت‌های پس از تحویل مانند گارانتی نیز باید مدیریت شوند.بند ۹: ارزیابی عملکرد
سازمان باید شاخص‌هایی مانند رضایت مشتری و اثربخشی فرآیندها را پایش کند. ممیزی داخلی طبق برنامه انجام شود. مدیریت ارشد بازنگری دوره‌ای برای اطمینان از تناسب و اثربخشی سیستم داشته باشد.بند ۱۰: بهبود
بهبود مستمر الزام کلیدی است. سازمان باید عدم انطباق‌ها را حذف و اقدامات اصلاحی اجرا کند. نوآوری و بهبود جهشی نیز بخشی از الزامات است.
جمع‌بندی
استاندارد ISO 9001:2026 کیفیت را از یک چارچوب انطباقی به ابزاری راهبردی برای تاب‌آوری و ارزش‌آفرینی پایدار ارتقا می‌دهد. تأکید بر تغییرات آب‌وهوایی، رهبری اخلاقی، فرهنگ کیفیت، مدیریت دانش و یکپارچگی مدیریت ریسک، بیانگر رویکرد آینده‌نگر آن است. تحقق موفقیت نیازمند تعهد مدیریت ارشد و مشارکت کارکنان است.
منابع |
ISO (2023). ISO/DIS 9001:2026.
ISO (2015). ISO 9001:2015.
Juran (1999). Juran’s Quality Handbook.
Oakland (2014). Total Quality Management.
Dale (2015). Managing Quality.
